آناتومی رحم و عملکرد باروری رحم

به طور کلی آناتومی رحم را می توان مهم ترین بخش در دستگاه تولید مثل زنان دانست که دارای اندامی توخالی و گلابی شکل در لگن زنان می باشد و معمولا فعالیت هایی مانند لانه گزینی و رشد جنین حاصل در آن انجام می گیرد.

آشنایی با آناتومی رحم

بهتر است بدانید رحم یا زهدان که با نام علمی Uterus نیز شناخته می شود یکی از ارگان های اصلی جنسی در زنان و بیشتر پستانداران است که نقش تولید و تنظیم هورمون های جنسی و تولید مثل را بر عهده دارد. در انسان ها معمولا انتخاب و دهانه رحم به داخل واژن باز می شوند و انتهای فوقانی آن به نام فوندوس نیز به لوله های زخمی متصل می باشد.

به طور کلی جنین در طول بارداری در رحم رشد و تکوین می یابد و همچنین این عضو بدن در بسیاری از حیوانات اشکال مختلف و در برخی دو رحم مجزا وجود دارد که به رحم دوبلکس معروف خواهند بود. در واقع رحم را می توان یک اندام عضلانی دانست که می تواند به طور زیاد کشیده شود تا جنین در حال رشد را درون خود جای دهد. همچنین این اندام برای بیرون فرستادن جنین در طول زایمان نیز منقبض خواهد شد.

توجه داشته باشید که آناتومی دستگاه تولید مثل زنان معمولا به دو بخش داخلی و خارجی تقسیم می شود که هر کدام اجزای مخصوص به خود را داشته و عملکردی متفاوتی خواهند داشت. در آناتومی رحم به بیان خصوصیات اندام تناسلی خارجی و داخلی زنان پرداخته ایم.

اندام تناسلی خارجی زنان

عملکرد ساختارهای خارجی اندام تناسلی دوگانه بوده به این صورت که به اسپرم اجازه می دهد تا وارد بدن شود و همچنین از اندام های تناسلی داخلی در برابر موجودات زنده عفونی محافظت می کند.

لابیای ماژور که به آن لب های بزرگ نیز گفته می شود سایر اندام های تناسلی خارجی را در بر می گیرد و از آن ها محافظت می کند. لابیای ماژور نسبتا بزرگ و گوشتی بوده و تقریبا معادل کیسه بیضه در مردان می باشد. غدد ترشح کننده چربی و عرق در لابیای ماژور وجود دارد و معمولا پس از سن بلوغ با مو پوشیده می شوند.

لابیای مینور که به آن لب های کوچک نیز گفته می شود بخشی بسیار کوچک و به عرض تقریبی دو اینچ می باشد. این لب ها دقیقا داخل لب های بزرگ قرار گرفته اند و دهانه رحم و دهانه واژن یعنی مجرایی را در بر می گیرند که بخش پایینی رحم را به خارج بدن متصل خواهد کرد.

این غده ها نیز معمولا در کنار دهانه واژن قرار می گیرند و مایع یا همان مخاط ترشح می کنند.

• کلیتوریس یا چوچوله:

کلیتوریس نیز محل اتصال دو لب کوچک واژن می باشد که برآمدگی کوچک و حساسی است که معادل آلت تناسلی مردان خواهد بود. توجه داشته باشید چوچوله با چین پوستی به نام پوست ختنه گاه پوشیده می شود که مشابه پوست ختنه گاه انتهای آلت مردان خواهد بود.

اندام تناسلی داخلی زنان

دقت داشته باشید که بخش تناسلی داخلی زنان دارای عملکردی متفاوت با اندام های خارجی می باشد و با این حال در ادامه سعی کرده ایم تا به بیان اندام های تناسلی داخلی بپردازیم.

واژن مجرایی است که دهانه رحم شامل سرویکس و بخش پایینی رحم را به خارج بدن متصل می کند و مجرای زایمان نیز به آن گفته می شود.

رحم را می توان اندامی توخالی و گلابی شکل دانست که جنین درون آن رشد می کند. رحم زنان به دو بخش دهانه رحم و تنه تقسیم می شود. دهانه رحم بخش پایینی است که به واژن راه دارد و تنه رحم بدنه اصلی آن است. تنه رحم به راحتی منبسط می شود تا جنین در حال رشد را در خود جای دهد. مجرای موجود در دهانه رحم نیز ورود اسپرم به بدن و خروج خون قاعدگی را ممکن می سازد.

• لوله های فالوپ:

فالوپ ها نیز لوله های باریکی هستند که به بخش بالایی رحم متصل می شوند و اجازه می دهد تا اسپرم وارد بدن شود و مانند تونلی عمل می کنند که تخمک ها را از تخمدان ها به رحم می رسانند. لقاح، بارور شدن تخمک با اسپرم نیز معمولا در لوله های فالوپ رخ می دهد. تخمک بارور شده وارد رحم می شود و در پوشش داخلی دیواره رحم لانه گزینی خواهد کرد.

تخمدان ها غدد کوچک و بیضی شکلی هستند که در هر یک از دو سمت رحم قرار دارند و وظیفه تولید تخمک و هورمون را بر عهده دارند.

لایه های داخلی رحم

در آناتومی رحم، این عضو بدن دارای سه لایه می باشد که همراه با هم دیواره آن را تشکیل می دهند. این لایه ها از درونی ترین به بیرونی ترین آن ها شامل موارد فوق خواهند بود.

آندومتر لایه اپیتلیال داخلی همراه با غشای مخاطی در رحم پستانداران، یک لایه پایه و عملکردی می باشد. این لایه طی دوره ماهانه ضخیم و در نهایت در پایان چرخه قاعدگی سست می شود و ریزش می کند. بهتر است بدانید که در دوران بارداری، غدد و رگ های خونی در آندومتر از نظر اندازه و تعداد افزایش می یابند و یک دسیدورا یا آستر را تشکیل می دهند. در پی این مسئله فضاهای عروقی به یکدیگر متصل می شوند و جفت را به وجود می آورند که اکسیژن و تغذیه جنین را تامین نماید.

میومتر یا همان میومتروم رحم یکی دیگر از لایه های اصلی است که بیشتر از عضلات صاف تشکیل شده و دارای عروق سیستم عصبی نیز می باشد. ساختار مولکولی عضله صاف میومتر بسیار مشابه عضله صاف سایر نقاط بدن است و پروتئین های غالب آن میوزین و اکتین هستند.

در عضله صاف رحم میوزین تقریبا ۶ برابر بیشتر از اکتین وجود دارند و عملکرد اصلی آن ایجاد انقباضات هنگام زایمان و قاعدگی است و داخلی ترین لایه میومتر در بیماری آدنومیوز ضخیم می شود. توجه داشته باشید که تغییر در تولید میوزین در رحم ممکن است عامل تغییر انقباضات رحمی در طول قاعدگی باشد.

در طول بارداری تعداد و اندازه سلول های عضله صاف میومتر افزایش خواهند یافت تا رحم گنجایش رشد جنین را پیدا کند و هنگام زایمان از طریق فرآیندی به نام رفلکس فرگوسن انقباضات رحمی انجام شوند. در رفلکس فرگوسن، ترشح اکسی توسین در پاسخ به انقباض عضلات رحم به شدت افزایش می یابد.

یک لای سروزی از صفاق احشایی در سطح خارجی آناتومی رحم می باشد که به صورت باندی از بافت همبند فیبری و چربی بوده و اغلب با عنوان پارامتریوم شناخته خواهد شد. این لایه معمولا رحم را به سایر بافت های لگنی متصل می شوند و همچنین قسمت فوقانی واژن را در دهانه رحم از مثانه جدا می کند.

این لایه جلوی دهانه رحم قرار گرفته و به صورت جانبی بین لایه های رباط های پهن، گسترش می یابد. توجه داشته باشید که شریان رحم و رباط تخمدان در پارامتریم قرار دارند و از شایع ترین بیماری های ان می توان به پارامتریت یا التهاب پارامتریوم اشاره کرد که با التهاب لگنی نیز ارتباط دارد.

پشتیبان اصلی بدنه رحم

بهتر است بدانید که پشتیبانی اصلی از آناتومی رحم بر عهده ناحیه کف لگن می باشد. اما با این حال برخی از رباط ها نیز پشتیبانی بیشتری را برای رحم فراهم می کنند و آن را در جای خود نگه می دارند.

• دیافگرام لگنی:

دیافگرام لگنی که با نام علمی Pelvic Floor نیز شناخته می شود یک لایه عضلانی پهن اما نازک از بافت می باشد که مرز تحتانی حفره شکمی لگنی را تشکیل می دهد. این دیافراگم از یک لایه په پهن و قیفی شکل از فاشیا و عضله تشکیل شده و از التصاق شرمگاهی تا دنبالچه و از یک دیواره جانبی به طرف دیگر امتداد خواهد داشت.

رباط های پشتیبان رحم شامل موارد فوق هستند:

رباط گرد: رباط های گرد رشته های طناب مانندی از بافت همبند هستند که از رحم پشتیبانی می کنند. دو رباط گرد رحمی وجود داند که هر کدام از آن ها در یک سمت واقع شده اند و هر یک حدود ۱۰ سانتی متر طول دارند. این رباط ها قسمت جلوی رحم را به ناحیه کشاله ران متصل می کنند و به همین روش پشتیبانی بیشتری را برای رهم فراهم می کنند. در دوران بارداری، درد در ناحیه رباط های گرد رایج است و با پیشرفت بارداری رباط های گرد نرم تر می شوند و بیشتر کشیده خواهند شد.

رباط تخمدان: رباط تخمدان قابلیت این را دارد تا تخمدان ها را به رحم متصل نماید.

رباط کاردینال: این رباط نیز در انتهای رباط پهن واقع شده و از سرویکس تا دیواره های جانبی لگن امتداد خواهد داشت. این رباط علاوه بر پشتیبانی از رحم حاوی شریان و ورید های رحمی نیز می باشند.

رباط رحمی ساکرال: این رباط نیز از رحم پشتیبانی می کند و از دهانه رحم تا ساکروم امتداد خواهد داشت.

رباط پهن: این یک لایه دوگانه از صفاق می باشد که دو طرف رحم را به لگن متصل می نماید. این رباط ها به حف رحم در موقعیت اصلی خود کمک می کند. رباط ها را می توان شامل سه دسته اصلی مانند مزومتریوم، مزوسالپنکس و مزوواریوم دانست.

عملکرد رحم:

به طور کلی عملکرد باروری رحم، پذیرش تخمک بارور است که از محل اتصال رحم لوله ای از لوله رحمی عبور می نماید. تخمک بارور شده تقسیم شده و به یک پلاستوسیست تبدیل و درون آندومتر کاشته می شود و از رگ های خونی که منحصرا برای این منظور رشد کرده اند تغذیه خواهد کرد.

تخمک بارور شده به یک جنین تبدیل و به دیواره رحم متصل می شود، جفت ایجاد کرده و تا زمان زایمان به جنین کاملی تبدیل خواهد شد. به دلیل موانع آناتومیکی مانند لگن، رحم به دلیل گسترش در دوران بارداری تا حدی به داخل شکن رانده خواهد شد. حتی در دوران بارداری نیز جرم رحم انسان تنها حدود یک رحم کیلوگرم خواهد بود.

همچنین رحم با هدایت جریان خون به لگن و تخمدان ها و دستگاه تناسلی خارجی از جمله واژن، لابیا و کلیتوریس در پاسخ جنس نقش دارند. همچنین برخی از شواهد نشان می دهند که رحم به روشی مشابه تخمدان ها در فعالیت های شناختی نقش دارد.

در ادامه پس از پایان یافتن مبحث آناتومی رحم پیشنهاد می کنیم با کلیک بر روی لینک های مقابل با آناتومی آپاندیس و آناتومی روده بزرگ نیز آشنا شوید.

منبع : آرگا

برچسب :