ارتباط میان تغذیه و سنگ های کلیوی چیست ؟ سنگ های کلیوی مانند صخره های بسیار کوچکی هستند که در کلیه ها تشکیل می شوند. این سنگ ها زمانیکه مواد شیمیایی خاصی در بدن تجمع می یابند، ایجاد می شوند. سنگ ها ممکن است در کلیه ها باقی بمانند یا در طول مجاری ادراری حرکت کنند. بروز این سنگ ها در مردان، برخی نژادهای خاص، افراد دارای اضافه وزن، مبتلا به عفونت ادراری، دارای سابقه فامیلی، مصرف مقادیر زیاد پروتئین های حیوانی یا عدم مصرف مقادیر کافی مایعات احتمال بیشتری دارد.
تغذیه و سنگ های کلیوی
اگر مبتلا به سنگ کلیه هستید ، نیاز است یک برنامه رژیمی خاص را دنبال کنید. قبل از هر چیزی ، پرشک تست های خون و ادرار را به منظور کشف فاکتورهای خطر شما ، تجویز می کند. سپس تغییراتی را در رژیم و درمان پزشکی مورد نیاز شما ، با هدف پیشگیری از بازگشت سنگ کلیه ایجاد می کند. یک متخصص تغذیه کلیه کارآزموده و با تجربه ، می تواند شما را در ایجاد تغییرات لازم در برنامه رژیم غذایی و سبک زندگی ، یاری رساند.
سنگ کلیه چیست ؟
سنگ کلیه توده ای سفت است ، که از کریستال های موجود در ادرار شکل می گیرد. در بیشتر افراد ، مواد شیمیایی طبیعی موجود در ادرار ، مانع تشکیل سنگ کلیه و بروز مشکلات ناشی از آن ، می شود.
از جمله علائم شکل گیری این سنگ ها عبارتند از :
- درد شدید در پشت یا پهلوها
- وجود خون در ادرار
- تب و لرز
این سنگ ها انواع مختلفی از جمله کلسیمی ، اسید اوریکی ، استروویتی و … دارند.
آیا رژیم غذایی در به وجود آمدن سنگ کلیه نقش دارد ؟
روند و ریتم بدن به گونه ای است که برای فراهم کردن انرژی و همچنین ترمیم و بازسازی بافت ها به مواد غذایی احتیاج دارد. در پی استفاده از مواد خوراکی وارد شده به بدن ف مابقی و مازاد مصرف در طی فرآیند سوخت و ساز بدن از طریق خون وارد کلیه ها شده و از راه ادرار از بدن خارج خواهند شد. برخی موارد هستند که در این پروسه باعث تولید کریستال و به خصوص سنگ کلیه خواهند شد. در نتیجه این احتمال وجود دارد که با داشتن برنامه غذایی نامناسب شما دچار سنگ کلیه شوید. در نتیجه می توان گفت که تغذیه و سنگ های کلیوی باهم ارتباط مستقیم دارند. بنابراین یکی از راهکارهای مقابله با این اتفاق این است که در زمان انتخاب بهترین متخصص تغذیه دقت بالایی داشته باشید و به خوبی در مورد نحوه کار و میزان تجربه او تحقیق کرده باشید. که خدایی نکرده با دریافت رژیم غذایی دچار بیماری سنگ کلیه نشوید.
بررسی نوع سنگ کلیه در رژیم غذایی چه میزان اهمیت دارد ؟
طبق گفته های قبل می دانید که در این بیماری چندین نوع مختلف سنگ کلیه وجود دارد و به طبع می دانید که هر کدام براساس مصرف کدام ماده احتمال دارد به وجود بیاید. در نتیجه با تشخیص نوع سنگ کلیه می توان به راحتی با تغییر رژیم غذایی از روند پیشرفت و بزرگ شدن سنگ کلیه پیشگیری کرد از این رو بررسی و شناخت سنگ ها بسیار مهم می باشد. شایان ذکر است که همواره تاکید اصلی بر مصرف بیش از حد آب در طی شبانه روز می باشد ، زیرا این مایه حیات است که می تواند مانع تولید و بزرگ شدن این سنگ های تولید شده در کلیه خواهد بود. بسیاری از رژیم های غذایی قادر هستند که بر پروسه افزایش سایز و اندازه موثر باشد اما بخاطر داشته باشید که اگر نوع سنگ را بدانید بهتر می توان برنامه غذایی مناسب را انتخاب کرد.
تاثیر تغذیه در سنگ کلیه
رژیم غذایی یکی از عوامل متعددی است که می تواند در تشدید و یا جلوگیری از تشکیل سنگ های کلیه موثر باشد. غذاهای خاص ممکن است منجر به تشکیل سنگ در افراد مستعد شود ، اما به عقیده دانشمندان خوردن یک نوع ماده غذایی خاص باعث تشکیل سنگ در افراد عادی نمی شود.
عوامل دیگری که بر تشکیل سنگ کلیه موثر اند عبارتند از:
- ژن
- محیط زیست
- وزن بدن
- مصرف مایعات
نکاتی درباره تغذیه و سنگ های کلیوی
نوشیدن مایعات به اندازه کافی مهم ترین عامل برای جلوگیری از تشکیل سنگ های کلیوی است. افرادی که سنگ کلیه داشته اند، باید به اندازه کافی آب و سایر مایعات را برای تولید حداقل 2 لیتر ادرار در روز بنوشند. افرادی که سنگ های سیستینی دارند ممکن است نیاز به نوشیدن مقادیر بیشتری مایعات نیز داشته باشند. مقدار مایع مورد نیاز هر فرد بستگی به آب و هوا و سطح فعالیت شخص نیز دارد. برخی از مطالعات نشان داده اند نوشیدنی های حاوی مرکبات مانند لیموناد و آب پرتقال می توانند کلیه ها را از تشکیل سنگ محافظت کنند زیرا حاوی سیترات هستند که رشد کریستال ها به سنگ را متوقف می کنند. خطر ابتلا به سنگ کلیه با افزایش مصرف سدیم روزانه (معمولا به شکل نمک) افزایش می یابد. سدیم باعث می شود کلیه ها کلسیم بیشتری به ادرار دفع کنند. غلظت بالای کلسیم در ادرار با اگزالات و فسفر تلفیق و به شکل سنگ در می آید، بنابراین برای پیشگیری از بروز سنگ کاهش مصرف سدیم به کاهش کلسیم ترجیح داده می شود. ایالات متحده مصرف 2300 میلی گرم سدیم را در روز توصیه می کند، اما مصرف آمریکایی ها به طور متوسط 3400 میلی گرم است. محدود کردن سدیم دریافتی مستلزم کاهش مصرف غذاهایی مانند گوشت های فراوری شده، سوپ ها و سبزیجات کنسروی، غذاهای منجمد فراوری شده و فست فود هاست.
ادامه نکاتی درباره تغذیه و سنگ های کلیوی
گوشت ها و دیگر پروتئین های حیوانی مانند تخم مرغ و ماهی حاوی پورین هستند، که در ادرار به صورت اسید اوریک دفع می شوند. غذاهای غنی از پورین شامل گوشت اندام ها مانند جگر هستند. افرادی که دارای سنگ های اسید اوریک هستند باید مصرف گوشت خود را محدود کنند. همچنین پروتئین های حیوانی نیز ممکن است خطر ابتلا به سنگ های کلسیمی را از طریق افزایش دفع کلسیم و کاهش دفع سیترات در ادرار بالا ببرند. سیترات مانع از تشکیل سنگ کلیه می شود، اما اسید موجود در پروتئین حیوانی سیترات را در ادرار کاهش می دهد. کلسیم مواد غذایی خطر ابتلا به سنگ های اگزالات کلسیمی را افزایش نمی دهد. کلسیم در دستگاه گوارش به اگزالات غذا متصل و از ورود آن به خون و سپس دستگاه ادراری، که محل تشکیل سنگ است ، جلوگیری می کند. افرادی که سنگهای اگزالات کلسیم دارند، باید روزانه 800 میلی گرم کلسیم در رژیم غذایی خود مصرف کنند. این میزان نه تنها برای پیشگیری از سنگ کلیه لازم است، بلکه برای حفظ تراکم استخوان نیز ضروری می باشد. مقداری از اگزالات موجود در ادرار توسط بدن ساخته می شود. با این حال، خوردن غذاهای خاص با سطوح بالایی از اگزالات می تواند مقدار اگزالات ادرار را افزایش دهد، جایی که در آن با کلسیم ترکیب شده و سنگ های اگزالات کلسیم را شکل می دهد.
مواد غذایی که منجر به افزایش میزان اگزالات ادرار می شوند عبارتند از:
- اسفناج
- ریواس
- آجیل
- سبوس گندم
این مواد باید در برنامه غذایی محدود شوند. بر اساس نوع سنگ های کلیوی که یک فرد دارد، می توان برنامه غذایی برای کاهش خطر بروز سنگ در آینده برای او در نظر گرفت. همچنین با توجه به این نکته که اضافه وزن از جمله علل بروز سنگ های کلیوی به ویژه انواع اسید اوریکی است، پیروی از یک برنامه کاهش وزن سالم زیر نظر متخصص تغذیه می تواند در پیشگیری از بروز این سنگ ها کمک کند. بررسی ها نشان داده رژیم های غذایی کم کربوهیدرات خطر ابتلا به سنگ های اسید اوریکی را افزایش می دهند و باید از آنها اجتناب شود. مطالعات نشان داده اند رژیم های غذایی که برای کاهش پرفشاری خون پیشنهاد می شوند، به علت دارا بودن مقادیر بالا میوه ها و سبزیجات، محصولات لبنی کم چرب و پروتئین حیوانی کم، می توانند خطر ابتلا به سنگ کلیه را نیز کاهش دهند.
آشامیدن آب کافی
نوشیدن آب یکی از مهم ترین عواملی است که از ایجاد سنگ کلیه جلوگیری می کند. متخصصان بر این باورند برای افرادی که نارسایی کلیه نداشته باشند مصرف روزانه 8 لیوان ضروری می باشد. بررسی ها نشان داده رویکرد های رژیمی با هدف توقف رژیم فشار خون که اصطلاحا به آن dash نیز گفته می شود، می تواند موجب کاهش خطر سنگ کلیه شود. همچنین اضافه وزن احتمال بروز سنگ کلیه را افزایش خواهد داد. یک متخصص رژیم غذایی می تواند شما را در کاهش وزن خود یاری نماید.
انواع سنگ های کلیوی
- سنگ کلسیم اکسالات
- سنگ فسفات کلسیم
- سنگ های اسید اوریک
- سنگ های سیستین
آیا نوع سنگ کلیه بر رژیم غذایی افراد تاثیر گذار است؟
بله برای انواع سنگ کلیه، داشتن رژیم غذایی مخصوص الزامیست.
تغذیه مناسب برای دفع سنگ های کلسیم اکسالات
چنانچه شما دارای کلسیم اکسالات هستید، با حذف این مواد از رژیم غذایی خود می توانید میزان کلسیم اکسالات موجود در ادرار خود را کاهش دهید:
- ریواس
- اکسالات
- اسفناج
- برن گندم
- بادام زمینی
- محصولات مغزدار و آجیل ها
تغذیه و رژیم غذایی سنگ های کلیوی فسفات کلسیم
- کاهش مصرف سدیم: زمانی که افراد از سدیم فروان استفاده می کنند احتمال بروز سنگ کلیه را افزایش می دهند. سدیم در بسیاری از مواد غذایی چون نمک، غذاهای کنسروی، ادویه جات، چاشنی و گوشت وجود دارد.
- پروتئین حیوانی را محدود کنید: مصرف پروتئین نیز موجب افزایش احتمال بروز سنگ کلیه خواهد شد. پروتئین حیوانی عبارتند از:
- تخم مرغ
- ماهی و صدف
- گوشت گوساله و مرغ
- شیر، پنیر و سایر محصولات لبنی
رژیم غذایی و تغذیه سنگ های کلیوی اسید اوریک
این افراد هم مانند افراد مبتلا به سنگ کلیه فسفات کلسیم باید از مصرف پروتئین های حیوانی خودداری کنند.
رژیم غذایی و تغذیه مناسب برای بیماران مبتلا به سنگ کلیه سیستین
تغذیه و سنگ های کلیوی به طور عمده مرتبط با میزان استفاده مایعات خواهد بود و بسیاری از مواد مغذی که در جهت پیشگیری می تواند مفید باشد. مهم ترین عاملی که برای جلوگیری از بروز سنگ های سیستین مورد استفاده قرار می گیرد، نوشیدن مایعات است.
آیا تمامی سنگ های کلیه شبیه به هم هستند ؟
خیر. رایج ترین انواع سنگ های کلیه ، سنگ های کلسیم می باشند. گروه دیگر رایج سنگ های کلیه ، سنگ هایی هستند ، که از اسید اوریک تشکیل شده اند. تغییرات رژیم غذایی و درمان های دارویی بر اساس نوع سنگ ، به منظور پیشگیری از بازگشت آن ، توسط متخصص تغذیه ، به طور اختصاصی برای هر فرد طراحی می شود.
مهمترین فاکتور ، در پیشگیری از تشکیل سنگ کلیه چیست ؟
- آب فراوان بنوشید
یکی از بهترین اقداماتی که می توان ، برای اجتناب از ابتلا به سنگ کلیه انجام داد ، نوشیدن روزانه مقدار فراوان آب می باشد. این امر باعث می شود ، که تعداد دفعات ادرار کردن شما بیشتر شده و کلسیم یا اسید اوریک ، در بدن شما تشکیل نشود.
- خطر عرق کردن را دست کم نگیرید
اگر چه سونا ، یوگای داغ و ورزش های سنگین ، برای سلامت مفید می باشند ، ولی می توانند به ایجاد سنگ های کلیه نیز منجر شوند. باید بدانید که از دست رفتن آب بدن از طریق عرق کردن ، از طریق انجام فعالیت یا به دلیل گرمای تابستان ، می تواند باعث کاهش تولید ادرار شود. هرقدر بیشتر عرق کنید ، کمتر ادرار می کنید و همین امر ، باعث رسوب کردن و ته نشین شدن مواد معدنی ، در کلیه ها و مجاری ادرار شما می شود.
- با آب ، بدن خود را هیدراته نگه دارید.
حتماً آبرسانی به بدن را ، خصوصاً در زمان ورزش کردن یا فعالیت هایی که باعث عرق کردن می شود ، به خوبی انجام دهید.زیرا تغذیه و سنگ های کلیوی باهم ارتباط مستقیم دارند. روزانه برای تولید مقدار کافی ادرار ، 8 تا 12 لیوان آب بنوشید. با متخصص تغذیه خود در خصوص مناسب ترین مقدار آب ، برای نوشیدن تان صحبت کنید. سعی کنید از نوشیدن نوشابه ها ( خصوصاً آنهایی که دارای مقادیر زیاد فروکتوز هستند ) ، آیس تی های شیرین شده یا آبمیوه گریپ فروت ، خودداری کنید.
برای پیشگیری از سنگ های کلیه ، چه برنامه رژیمی غذایی توصیه می شود ؟
یک برنامه رژیم غذایی واحد ، برای پیشگیری از سنگ های کلیه ، وجود ندارد. بیشتر توصیه های رژیمی بر اساس انواع سنگ های تشکیل شده در کلیه ها ، انجام می شود و برای هر فرد به شکل سفارشی ، طراحی می گردد.
تغذیه و سنگ های کلیوی رایج
سنگ های اکسالیت کلسیم
اکسالیت به طور طبیعی ، در بیشتر غذاها از قبیل میوه ها و سبزیجات ، آجیل و تخمه ، غلات ، حبوبات و حتی شکلات و چای ، یافت می شود. برخی مواد غذایی که حاوی سطوح بالای اکسالیت می باشند ، شامل آجیل ، ریواس ، اسفناج ، شلغم ، شکلات و سیب زمینی شیرین هستند. محدود کردن مصرف این غذاها ، می تواند برای افرادی که سنگ های اکسالیت کلسیم ، در بدن آن ها شکل گرفته و می تواند منجر به بروز سنگ کلیه شود ، مفید باشد.
خوردن و نوشیدن غذاهای حاوی کلسیم از قبیل شیر ، ماست و برخی پنیرها و غذاهای غنی از اکسالیت ، در طول یک وعده غذایی نیز ، می تواند عاملی در تشکیل سنگ کلیه محسوب شود. اکسالیت و کلسیم حاصل از غذا ، به احتمال زیاد در معده و روده ها قبل از ورود به کلیه ها ، با یکدیگر پیوند می خورند. این امر احتمال تشکیل سنگ کلیه را کاهش می دهد.کلسیم دشمن ما نیست ؛ درک نادرست این مطلب ممکن است سبب شود که تصور کنیم ، که کلسیم علت اصلی تشکیل سنگ های اکسالیت کلسیم می باشد. در حالی که یک رژیم فقیر کلسیم ، در واقع احتمال پیشرفت تشکیل سنگ های کلیه ، را افزایش می دهد.
نکات تغذیه ای سنگ های کلیوی اکسالیت
کلسیم را در رژیم غذایی تان کم نکنید. سعی کنید سدیم را در رژیم غذایی تان کاهش دهید و غذاهای غنی از کلسیم ، را به همراه غذاهای غنی از اکسالیت مصرف کنید. مقدار مصرف کلسیم توصیه شده برای پیشگیری از تشکیل سنگ های کلیه ، 1000 تا 1200 میلی گرم در روز می باشد. ( شما می توانید روزانه در وعده غذایی خود ، به منظور اجرای صحیح دستورات توصیه شده ، سه وعده از این محصولات را مصرف کنید. ) سدیم زیاد باعث می شود که شما کلسیم بیشتری ، را در ادرار از دست بدهید. فاکتور حامل کلسیم و سدیم در کلیه ، یکسان می باشد ؛ بنابراین اگر شما غذاهای غنی از سدیم مصرف کنید ، نشت کلسیم نیز در ادرار افزایش می یابد. بنابراین یک رژیم غذایی غنی از سدیم ، می تواند احتمال تشکیل سنگ کلیه را افزایش دهد. غذاهای کنسرو شده ، یا فراوری شده به صورت تجاری و نیز فست فودها و غذاهای رستورانی ، در واقع منابع پنهان غذاهای غنی از سدیم محسوب می شوند. شما می توانید جذب سدیم را ، با انتخاب غذاهای تازه کم سدیم ، که می تواند به کاهش نشت کلسیم در ادرار کمک کرده و نیز در کنترل فشار خون ، در صورت ابتلای شما به فشار خون بالا نیز مفید واقع شود ، کاهش دهید.
سنگ های اسید اوریک
گوشت قرمز و صدف ، حاوی مقادیر زیادی ترکیب شیمیایی طبیعی ، تحت عنوان پورین ها می باشد. جذب پورین زیاد ، باعث تولید بیشتر اسید اوریک شده و کلیه ها ، مجبور به دفع بار اسیدی بیشتری می شوند. غلظت بالای اسید در ادرار ، باعث می شود که تشکیل سنگ های اسید اوریک ، آسان تر شود. برای پیشگیری از تشکیل سنگ های اسید اوریک ، مصرف غذاهای غنی از پورین از قبیل گوشت قرمز ، گوشت ارگان ( دل و جگر و اندام های داخلی) ، نوشیدنی های الکلی ، ساردین ، ماهی کولی و صدف را کاهش دهید زیرا تغذیه و سنگ های کلیوی رابطه تنگاتنگی با یکدیگر دارند. یک برنامه رژیم غذایی سالم ، را که عمدتاً حاوی میوه جات و سبزیجات ، حبوبات ، غلات و محصولات لبنی کم چرب باشد ، دنبال کنید. غذاها و نوشیدنی های شیرین شده با شکر ، بخصوص آن هایی که حاوی مقادیر زیاد شربت ذرت فروکتوز هستند ، را محدود کنید. مصرف الکل را نیز محدود کنید ؛ چون این ماده می تواند سطوح اسید اوریک را در خون افزایش دهد. کاهش مصرف پروتئین حیوانی و خوردن میوه جات و سبزیجات ، نیز می تواند به کاهش احتمال تشکیل سنگ اسید اوریک ، کمک کند.
توصیه های رژیمی برای سنگ های کلیه
- روزانه مقدار زیادی آب بنوشید.
- غذاهای حاوی اکسالیت زیاد را محدود کنید.
- به اندازه کافی کلسیم رژیمی بخورید.
- از مصرف بیش از حد مکمل های کلسیم خودداری کنید.
- مقدار متوسط پروتئین مصرف کنید.
- از مصرف نمک زیاد خودداری کنید.
- از مصرف دوزهای بالای ویتامین C خودداری کنید.
غذاها و نوشیدنی های ممنوع ، در درمان سنگ کلیه
چون نوع سنگ کلیه ، برحسب مواد معدنی تشکیل دهنده آن متفاوت است ، توصیه های غذایی نیز متفاوت خواهد بود زیرا تغذیه و سنگ های کلیوی با یکدیگر هم راستا هستند :
- میوه و سبزیجات ، بخش اساسی هر برنامه غذایی است. افزایش مقدار سبزیجات می تواند ، به پیشگیری از تشکیل سنگ کلیه کمک کند. میوه را می توان خشک و منجمد کرد ، یا تازه مصرف کرد.
- مصرف نمک و غذاهای دارای نمک بالا ، شامل غذاهای فراوری شده ، بسته بندی شده و آماده (فست فود) را ، کاهش دهید.
- مصرف پروتئین حیوانی را کاهش دهید. بسیاری از منابع پروتئینی مانند گوشت قرمز ، مرغ ، ماکیان و تخم مرغ ، میزان اسید اوریک تولید شده در بدن را افزایش می دهند. مصرف مقادیر زیاد پروتئین ، مواد شیمیایی در ادرار که سیترات نامیده می شود ، را کاهش می دهد. سیترات از تشکیل سنگ کلیه جلوگیری می کند.
- نوشیدن مایعات به اندازه کافی ، ترجیحا آب ، مهمترین عاملی است ، که می تواند از سنگ کلیه ممانعت کند. بسیاری از متخصصان توصیه می کنند ، روزانه شش تا هشت لیوان آب بنوشید ؛ مگر آن که نارسایی کلیه داشته باشید.
نبایدهای تغذیه سنگ کلیه
- مرکبات را بیشتر مصرف کنید. آب مرکبات و سایر آبمیوه ها ، می تواند به کاهش یا جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه به دلیل سیترات طبیعی ، کمک کند. لیمو ، پرتغال و گریپ فورت ، منابع خوبی برای پیشگیری از سنگ کلیه هستند.
- قهوه ، چای و نوشابه را ، به یک تا دو فنجان در روز محدود کنید. کافئین می تواند موجب از دست دادن سریع مایع و کمبود آب ، در بدن شود.
- کلسیم و ویتامین دی ، زیاد مصرف کنید. اگرکلسیم کم مصرف می کنید ، این عنصر را ترجیحا از غذا تامین کنید ، تا اینکه بخواهید مکمل استفاده کنید.
- اگر مبتلا به سنگ کلیه اوکسالات هستید ، مصرف خشکبار ، بادام زمینی ، اسفناج ، سبوس گندم و ریواس را محدود کنید ؛ زیرا این مواد می توانند ، خطر بروز مجدد سنگ کلیه را افزایش دهند.
- هر فرد متفاوت است ؛ بنابراین نیازهای فردی – غذایی متفاوت خواهد بود. مهم ترین جنبه مدیریت رژیم غذایی ، برای جلوگیری از بروز مجدد سنگ کلیه ، صحبت با پزشک یا متخصص تغذیه است. پزشکان تغذیه ، نوع سنگ كليه و راه هاي كاهش يا توقف رشد آن ، را می توانند شناسايي كنند.
آیا برنامه غذایی به تنهایی می تواند ، سنگ کلیه را درمان کند ؟
تغییر برنامه غذایی در برخی افراد ، می تواند برای پیشگیری از سنگ کلیه کافی باشد چون تغذیه و سنگ های کلیوی باهم در ارتباطند. در موارد دیگر ، درمان های اضافی لازم است. شامل تجویز دارو برای شکستن سنگ کلیه ، یا جراحی برای برداشتن سنگ. اگر سنگ کلیه به شدت دردناک باشد ، بهتر است با پزشک یا متخصص کلیه مشاوره کنید ؛ زیرا آن ها می توانند بهترین اقدام را توصیه کنند.
آیا موز برای سنگ کلیه خوب است ؟
موز می تواند یک داروی کمک کننده ویژه ، در برابر سنگ کلیه باشد. زیرا موز غنی از پتاسیم ، ویتامین ب 6 ، منیزیم بوده و دارای اگزالات کم است. مطالعات نشان داده است ، که مصرف روزانه یک موز می تواند ، به کاهش احتمال بروز مشکلات کلیوی کمک کند.