همشهری – علیرضا احمدی: در روزهای اخیر از رای‌های تازه‌های دیپلماتیک با بن‌بست‌گشایی هدف‌گذاری از برنامه‌ریزی سازمان‌های ایران و ۱+۴ آغاز شده و به نظر می‌رسد تحولات جدیدی در این حوزه در راه است. موضوعی عینی آن را در اظهارنظرهای «مثبت» مقام‌های ایران و اتحادیه اروپا می‌توان مشاهده کرد. اظهارات جوزف بورل، مسئول سیاست‌خارجی اتحادیه اروپا پس از سفر معاونش به تهران مبنی بر گشایش‌های تازه در گفت‌وگوها از یکسو و رایزنی‌های برجامی وزیر امورخارجه قطر با بورل و رابرت مالی، نماینده ویژه ایالات متحده در امور ایران از این که دیگر روزنه‌های بزرگ‌تری برای سرگیری انجام شود. سازمان ها در وین خبر می دهند.
رامین پرست، نماینده سابق وزارت امورخارجه و سفیر سابق ایران در تاند، قزاقستان و لهستان، اعتقاد به شرایطی دارد که اروپا بیش‌از همه برای احیای برجام مشتاق است، اجرای طرح‌هایی در تحول اقتصادی می‌تواند مهمان‌ها را برنده می‌شود. در مدیریت وین باشید. گفت‌وگوی همشهری با مهمان در ادامه می‌خوانید.
بحران بحران تا چه اندازه بر نیاز اروپا برای رسیدن به سرانجام رسیدن به ایران اثرگذار بوده است؟
طبیعی است که هسته‌ای ایران و ۱+۴ از این بحران تا حد زیادی متأثر شده و تبعات آن، اروپا را وادار به پافشاری برای نتیجه رساندن گفت‌وگوها با ایران و ایجاد گشایش در انرژی‌های ساخته‌شده، اما اصول اولیه که باید بازار را به آن اشاره کرد. کرد، این است که ابتدا این موضوع را کالبدشکافی کنیم. اساسا در نتیجه سیاست‌های بحرانی کدام کشورها و چه بازیگران و دولت‌هایی از بحران پدید آمده می‌برند یا زیان می‌بینند؟ با توجه به تحولات به‌وقوع پیوسته در این منطقه، طبیعی بود روسیه نسبت به در مخاطره قرار گرفتن امنیت‌ملی خود واکنش نشان می‌دهد.
تحولات اخیر در این منطقه اتحادیه اروپا را با چه مخاطراتی کرده‌است؟
به‌محض پدید آمدن بحران در اروپا، اروپایی‌ها با ۲موضوع جدی مواجه شدند. اگر قرار باشد در شرایط فعلی روسیه با کشوری باشد که در محدوده اروپا قرار بگیرد، امنیت را به خطر بیاندازد. چراکه ورود به جنگی با اینچنینی را ندارد. همانگونه که شاهد بودیم قربانی شد و امنیت اروپا هم به‌خطر افتاد. این موضوع بود که اگر عکس‌العمل اروپا به روسیه نظامی نرود، باید در حوزه‌های سیاسی – اقتصادی تصمیم‌گیری شود که برعلیه روسیه که با واکنش متقابل این کشور ممکن است مورد توجه قرار گیرد، خود را از این موضوع آشکار کرد.
می‌توان اینگونه تحلیل کرد که فشارهای وارد شده در اروپا به‌دلیل اعمال تحریم‌ها علیه روسیه، آنها را برای نتیجه‌گیری برجامی با ایران مصمم‌تر کرده است؟
این موضوع بسیار تاثیرگذار بوده است. کشورهای اروپایی که تحریم‌های عارضه‌ای را علیه روسیه اعمال کردند، پیش‌روی کردند با این حادثه که هر چیزی بیش‌از همه آسیب ببیند. در شرایط فعلی حدود ۲۵کشور اروپا از تحریم‌های روسیه متضرر شده است. چراکه تقریباً ۱۸درصد از کل منابع انرژی مصرفی اروپا از روسیه می‌شود.
آیا می‌توان ایران را به‌عنوان جایگزینی برای روسیه در بازار انرژی جهان در نظر گرفت؟
جایگزین کردن نفت روسیه، برای‌ها فرآیندی پردردسر و هزینه‌ها به‌حساب می‌آید. چراکه نیازمند ایجاد تغییرات بنیادین در پالایشگاه‌هایی است که با ویژگی‌های فنی مختص به نفت این کشور تولید می‌کند. بنابراین، تغییر در پالایشگاه‌ها ایجاد می‌شود، فقط زمان و هزینه‌هایی است که باید اروپا را متضرر کرد. در اینجا مشاهده می‌کنیم نفت ایران، به‌دلیل شباهت به نفت روسیه، می‌توان به‌عنوان بهترین جایگزین برای انرژی موردنیاز که از اروپا مطرح می‌شود.
برخی معتقدند با توجه به این که مردم بیشتر زیان را از جنگ در جنگ متحمل شده اند، بیش از گذشته در پی مجاب کردن آمریکا برای بازگشت به برجام هستند. با این تحلیل موافقید؟
بررسی تحولات به‌وقوع پیوسته در این حوزه ثابت می‌کند که آمریکا تنها بازیگری است که از این بحران سود برده‌است. با طراحی زیرکانه خود و حرکت افراد برای پیوستن به باشگاه اروپایی‌های عضو ناتو، هم می‌خواهند به روسیه ضربه بزنند و هم می‌خواهند به‌نوعی اروپا را به‌دلیل بخواهند مانند «ادعای مستقل»، «تشکیل ارتش اروپا»، «حق عضویت» ناتو» و… تنبیه کنند. درچنین شرایطی با نتیجه‌تر شدن درگیری‌ها در کشورهای اروپایی به ۲دلیل عمده برای نزدیکی بیشتر به احساس نیاز کرد. نخست‌هاي امنيتي كه در اين مرحله متوجه اروپايي‌ها مي‌شد و دومين دليل را نيز مي‌توان پديدن بحران انرژي و مواد مغذي دانست كه مردم نياز به محصولات آمريكا را دوچندان كرده‌اند. بنابراین در شرایط کنونی‌ها بیش از هر زمان دیگری به همراهی آمریکا برای فائق آمدن بر چالش‌های خود نیاز دارند. موضوعی که در بحث گفت‌وگوهای هسته‌ای و ایران به بازار انرژی جهان می‌تواند آن را باز کند.
آیا نیاز است تا چه اندازه می‌توان برای تصمیم گیری تصمیم گرفت؟
در شرایط ایجاد شده به‌دلیل دامنگستر شدن بحران پدیده، ایران موقعیت ویژه‌ای پیدا کرده است. چراکه اکنون اروپا، بیش از هر زمان دیگری به انرژی ایران، برای فائق آمدن بر بحران‌های خود نیاز دارد. به‌همین دلیل شاهدیم در هفته‌های اخیر اروپایی‌ها برای رسیدن به نتیجه گفت‌وگوهای هسته‌ای وین دست به تحرکات قابل‌توجهی زده‌اند.
در این میانه ایران چگونه می توان نقش آفرینی کند؟
می‌توانیم با به‌کارگیری مدیریت مناسب، از شکاف به‌وجود آمده در میان شرق و غرب به نفع خود استفاده کنیم. همانگونه که مقام‌ها در صحبت‌های اخیرشان بیان کردند، شرایط را در نظام بین الملل به‌وجود آمده‌است و تغییر موازنه قدرت در ساختار نظام جهانی داریم. بنابراین باید با برنامه ریزی دقیق و کارآمد، از فرصتی برای تغییر موازنه قدرت به سود خود استفاده کنیم.
با توجه به رایزنی‌های انریکه مورا (معاون مسئول سیاست‌خارجی اتحادیه اروپا) در تهران، تا چه اندازه می‌توانم به گشایش در مذاکرات امیدوار بود؟
در جریان سفر مورا به تهران نیستم، اما می‌توانم بگویم شرایط به‌وجود آمده، به‌ویژه در بحران، اولین اروپای قبلی برای احیای برجام را تشدید کرده‌است. ازسوی دیگر ما هم به‌دنبال حق خود بودیم. پس دوطرف لازم را برای توافق، اما اتفاقات جدید و زیاده‌خواهی‌ها و به‌ویژه آمریکا، شرایط را پیچیده‌تر کرد. به‌هر صورت معتقدم با توجه به بروز بحران‌های تازه در ساختار نظام بین الملل، اکنون غربی‌ها باید به مناسبت‌تری به مذاکره بازگردند و از موضع منطقی تحولات را بررسی کنند. همچنین آنها باید به آنچه در توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ آمده باشد، بسنده کنند و درخواستی فراتر از آن نداشته باشند و از مطالب فرابرجامی دست بردند. چراکه بحث‌های فرابرجامی ارتباطی به آنها وجود ندارد.
اروپایی ها پیش از سفر مورا به تهران، این حضور را ارزیابی کردند. این موضوع را یک تهدید می‌دانید یا بلوف سیاسی؟
به‌نظرم بیشتر به شرایط اروپا و به‌طور غربی‌هاست که به چه نقاطی رسیده‌اند. ازسوی دیگر باید شرایط داخلی خودمان را نیز مدنظر قرار دهد. اگر در داخل راه حل‌های مناسبی برای ایجاد گشایش‌های اقتصادی داشته باشیم، هیچ تهدیدی برای ما از ویژه‌ای نخواهند داشت. با حل مشکلات اقتصادی برای توسعه اقتصادی عمومی و رونق معیشت مردم گام‌های اساسی برداریم تا مسیر پیش‌رو را در تحولات جهانی با قدرت مضاعفی ادامه دهند. اگر نتوانیم فشارهای اقتصادی را به‌درستی مدیریت کنیم، باعث خوشحالی غربی‌ها می‌شویم و باید مستمرا شاهد درخواست‌های جدید ازسوی آنها باشیم.
اجرای طرح اصلاح ساختاری نظام اقتصادی کشور تا چه اندازه در این زمینه چیست؟
اجرای چنین طرح‌هایی نقش محوری در ناکام گذاشتن محدودیت‌ها دارد. باید برای اصلاح اقتصاد کشور، دست به اقدام‌های بزرگ و شجاعانه‌ای بزنند و برنامه جامعی در این زمینه داشته باشند. باید با هماهنگی مناسب میان مدیران، اجرای طرح‌های همهجانبه و پیشبرد طرح‌های اقتصادی، اقتصاد کشور را متحول کنیم تا بتوانیم با دست‌پرداخت موازنه‌سازی جدید در نظام بزرگ جهانی تبدیل شویم. باید در این زمینه برنامه های ویژه برای بهره مندی از دیپلماسی اقتصادی داشته باشند. راهبری این حوزه از مجموعه‌های توانمند، می‌تواند به تحولات قابل‌توجهی تبدیل شود. باید با الگو قرار دادن تحولات چشمگیر حوزه نظامی – دفاعی کشور، نقاط ضعف اقتصادی خود را رفع کنیم تا بتوانیم در شرایط جدید جهانی نقش‌آفرینی خلاقی داشته باشیم.